De keerzijde van het uitstellen van mijn rouwproces

door Steven

Sinds ik zelfzorg centraal heb durven en kunnen stellen, heeft de heling rond meerdere verliezen zich eindelijk kunnen openbaren. Sindsdien staat het me helder voor de geest: rouw uitstellen heeft een gevaarlijk kantje. 

Rouw uitstellen als overlevingsstrategie

Zelf heb ik twee decennia lang de rouw rond het overlijden van mijn ouders voor me uitgeschoven. Het voelde als jonge tiener en twintiger onhaalbaar voor me om dat proces meteen aan te gaan. Ik moest overleven, toch? Voor rouwen leek eenvoudigweg geen ruimte. Ik was jong en stond er plots alleen voor, zonder vader die me gidste, en met een moeder die door alcoholgebruik steeds verder weggleed in de mist. Het was niet leefbaar voor me om in een huis te blijven wonen waar ik elke nacht onrustig sliep, omdat ik niet wist of mijn moeder de volgende dag nog zou leven. Dus ging ik noodgedwongen op eigen benen staan en begon ik aan mijn to do list. Een diploma halen, centen verdienen en mijn eigen plek veroveren in de wereld.

Doorheen de jaren werd me door het leven getoond dat we geen human doings, maar human beings zijn. Ik ervoer dat me versplinteren in een veelheid aan to do's niet gelukkig maakt. Dingen doen vanuit je hart, gedreven door je eigen waarden én met gezonde grenzen, dat werkt wèl, weet ik nu. Echter, zolang ik mijn rouw vooruit duwde, was dat precies waar het me aan ontbrak: gezonde grenzen en een gezonde dosis zelfzorg.

Ik had een droom nodig, vol hoop en liefde

De verliezen die ik op jonge leeftijd incasseerde, brachten me gelukkig niet op een pad van destructie. Integendeel, ik ging volop in creatiemodus. Ik investeerde mijn tijd en energie, naast mijn betaalde job, steeds opnieuw in het bouwen aan projecten waarin ik geloofde. Projecten die volgens mij bijdroegen aan het ontstaan van een betere wereld. Omdat mijn veilige thuisfront aan diggelen was gevallen, had ik het ontzettend hard nodig weer ergens in te geloven. Ik had een droom nodig. Ik had het nodig mee te bouwen aan projecten die me de hoop gaven dat de wereld wèl weer aangenaam zou worden. Dat mijn leven ook voorbij alle grote verliezen een doel had.

Toen mijn moeder overleed, richtte ik in mijn ouderlijk huis de eerste democratische school in Vlaanderen op. Later werd daar een muziekschool vanuit het hart geboren. Ondertussen startte ik ook mijn praktijk op rond stembevrijding.
Daarnaast programmeerde ik allerlei systemen voor mooie projecten, zoals een online bestelsysteem voor een prachtige coöperatieve winkel, gedreven door hartsenergie. Vervolgens bouwde ik ook mee aan nog een vzw en aan een tweede democratische school in Antwerpen. Stuk voor stuk mooie en waardevolle projecten. Maar de zelfzorg en de gezonde grenzen bleven ontbreken. En mijn emmer liep langzaam maar zeker, zowel energetisch als financieel, steeds verder leeg. Het was pijnlijk me op een dag te realiseren dat zowel mijn bankrekening als mijn bijnieren leeg gegeven waren. En mijn rouw, die zat nog steeds geduldig in een hoekje te wachten op het moment waarop ik eindelijk, eindelijk ruimte zou maken voor het helen van mijn diepste pijn.

Liefde, de grootste heler

De heling begon pas jaren later, toen er meer liefde in mijn leven kwam. Daar ging ik in deze blogpost uitvoerig op in. Pas toen ik mijn persoonlijke cocktail van heling begon samen te stellen, en ging luisteren naar wat mijn ziel écht nodig had, begon de heling druppelsgewijs plaats te vinden. Pas toen kon het gestolde verdriet eindelijk smelten en vertrekken. Pas toen vertrok de koude wind die zo lang door mijn cellen had gewaaid, en die me er lang van weerhouden heeft het geluk in mij vrij te laten stromen.

Ik herinner me dat ik als kind zoveel diepe vreugde, liefde en geluk ervoer thuis, dat ik weinig interesse had in de buitenwereld. De hemel op aarde was gewoon thuis! Toen die hemel verdween, ging ik de liefde die ik had ervaren, zoeken in projecten. En ik leerde: zo werkt het niet. Een project heb je te doen vanuit liefde, niet om er de liefde te vinden. Daar ligt het verschil tussen mensen die de wereld willen redden en er uitgeput van raken, en mensen die vanuit zichzelf een verschil maken en het ondertussen ook zelf gewoon goed hebben. Ik zat vele jaren in de eerste categorie. Me richten op de buitenwereld voelde veiliger dan mijn eigen diepe pijn aankijken en helen. Wat ben ik dankbaar dat ik dat patroon uiteindelijk mocht doorzien en omkeren. 

Gelukkige mensen hebben gezonde grenzen

Vandaag begrijp ik dat bij gelukkige mensen een gezonde binnenwereld altijd op de eerste plaats staat. Ze hebben gezonde grenzen, kiezen voldoende zelfzorg en hebben een helder innerlijke kompas, dat is afgestemd op hun innerlijke waarden en gevoelens. Ze eren zichzelf en leven vanuit een overvloed aan energie en liefde, omdat ze voldoende zorg dragen voor hun innerlijke wereld. Ze vinden de buitenwereld niet belangrijker dan hun binnenwereld. Ze leven vanuit hun hart, zonder zichzelf te ontwortelen of ontkrachten. Zelfzorg krijgt bij hen de juiste plek, naast gezonde zorg voor de ander en voor het geheel. Ze genieten van hun privéveld op gepaste tijden, ze gunnen zichzelf vrije tijd. Ze geven werk de juiste plek en doen hun werk graag, omdat ze er hun liefde in kunnen laten stromen.

Zelfzorg is een bron van overvloed, rouw uitstellen een saboteur

Het is de eerste regel bij brandweermannen: zorg dat je zelf veilig en in je kracht blijft, anders kun je niks meer betekenen voor de anderen! Dieren leven dat ook mooi voor: ze gunnen zichzelf de nodige rust op de beste plekjes, ze eten voldoende, ze durven gezond egoïstisch te zijn.
Rouw overslaan of vooruit duwen, is in mijn beleving een saboteur op zelfzorg en geluk. Zelf ik liep ik in ieder geval leeg door de veelheid aan droomprojecten. Dat mijn bijnieren uitgeput raakten en mijn slaap steeds slechter werd, waren daarvan heldere tekens aan de wand. Toch bleef ik vele jaren op die manier doorgaan. In mijn beleving ook omdat er in onze Westerse wereld heel weinig ruimte is voor rouw en verdriet.
Het samen afscheid nemen tijdens de uitvaartplechtigheid duurt ongeveer anderhalf uur. Verder wordt er weinig tot geen ruimte of aandacht meer aan besteed. Ook de tijd die we krijgen om het verlies te verwerken is zeer beperkt. Waarom schenken we mensen na een groot verlies niet standaard een time-out van enkele maanden wanneer ze daar nood aan hebben?

Een bedding voor verlies en rouw

 Toen mijn moeke gestorven was, had ik in de beleving van een collega drie weken 'vakantie' genomen. Dat zegt genoeg, niet? In sommige andere culturen rouwt het hele dorp enkele dagen tot weken actief mee wanneer iemand overlijdt. Dat biedt een totaal andere omhulling dan wat ik zelf ervoer en rondom me heb gezien.

Na het overlijden van mijn ouders was ik, ingebed in onze huidige maatschappij, blijkbaar nog niet in staat om voor mezelf een omgeving te creëren waarin zelfzorg, liefde en rouw de juiste plaats hadden. Wat ben ik dankbaar dat ik die omgeving nu wel heb. En dat het gestolde verdriet van weleer eindelijk grotendeels gesmolten is.

Een van mijn levensdoelen is het mogelijk maken van andere uitvaarten, waarbij meer ruimte is voor rouw en zelfzorg, en waar een liefdevolle bedding gecreëerd wordt voor de nabestaanden. Een bedding die het komende jaar na het verlies menselijker en draaglijker voor hen maakt.

In liefde,

Steven